Gaslighting – o przemocy emocjonalnej, nie tylko w pracy

Gaslighting jest formą przemocy emocjonalnej. Początkowo w psychologii o technikach z tej grupy mówiło się wyłącznie w kontekście toksycznych małżeństw i związków. Mniej więcej od początku lat 90-tych i większej aktywności zawodowej kobiet o przemocy z grupy „gaslighting” mówi się jako o jednej z najczęściej stosowanych form przemocy i agresji mężczyzn wobec kobiet w miejscu pracy.

Podstępność technik z tej grupy polega na tym, że przemocowiec (osoba stosująca przemoc) doprowadza swoją ofiarę do zwątpienia w trafność i zasadność jej ocen, odczuć i doświadczeń. Ofiara zaczyna wierzyć, że tylko opinie oprawcy są prawdziwe i wątpić we własną zdolność do podejmowania trafnych decyzji.

Gaslighting jest często zapowiedzią stosowania innych form emocjonalnego i fizycznego znęcania się. Przemocowiec, osłabiając zdolność oceny sytuacji ofiary, z czasem osłabia również jej zdolność do samoobrony.

Termin “gaslighting” pochodzi z napisanej w 1938 roku sztuki “Gas Light”. Autor, Patrick Hamilton, opisuje małżeństwo, w którym mąż usiłuje doprowadzić żonę do szaleństwa. Za pomocą różnych sztuczek doprowadza do tego, że kobieta zaczyna kwestionować trafność własnego postrzegania świata i zdrowia psychicznego.

Najczęstsze techniki z grupy “gaslighting”

Techniki stosowane w tej formie przemocy są zazwyczaj bardzo subtelne i przez to trudne do rozpoznania. Celem osoby stosującej przemoc jest to, aby ofiara możliwie najdłużej pozostała nieświadoma stosowanej agresji. 

Odmowa (ang. “Withholding”)

Sprawca udaje brak zrozumienia dla ocen i opinii ofiary, nie słucha, odmawia dzielenia się swoimi emocjami. Zachowuje się jak osoba, od której „odbijają się” słowa, opinie i prośby ofiary. Przykłady:

“Znowu zaczynasz!?”

„Nie będę słuchać tych bzdur”

„Wiecznie się mnie czepiasz!”

„To Twoja wina” (ang. “Countering”)

Technika, w której sprawca cyklicznie poddaje w wątpliwość oceny, wiedzę i opinie ofiary.

    “Sprawdź to, żeby znowu nie opowiadał(a) głupot”

    „Czy ty niczego nie umiesz zrobić dobrze?”

    „Potrzebuję tu kogoś lepszego, kogoś, kto się na tym zna.”

    Ta technika jest wyjątkowo skuteczna przede wszystkim dlatego, że podważa wiarę w umiejętności oceny sytuacji, wiedzę i kompetencje ofiary. Może pojawiać się zarówno pracy jak i życiu prywatnym. Czasami przyjmuje formę wypowiadanych w gniewie oskarżeń typu:

    „Przesada!”

    „Histeryzujesz!”

    lub bardzo popularne:

    „To Twoja wina!”,

    „Spójrz na siebie”

    Umniejszanie (ang. “Trivializing”)

    Osoba stosująca techniki z tej grupy stara się sprawić, by opinie ofiary wydawały się nieważne, nieprzemyślane i niewarte uwagi:

    „Co Ty gadasz?”

    „Co za bzdury!”

    Do pozawerbalnych reakcji z tej grupy należy przerywanie wypowiedzi i np. powtarzające się gesty dezaprobaty – odwracanie się plecami do mówiącego lub wyraźne lekceważenie.

    Zapominanie i odmowa (ang.”Forgetting” and “Denial”)

    W tej technice sprawca cyklicznie udaje, że zapomniał o sytuacjach, słowach, obietnicach, wydarzeniach, które naprawdę miały miejsce. Do najczęstszych werbalnych reakcji z tej grupy należą:

    “O czym Ty mówisz?”

    „Czy niczego nie nauczono Panią (a) na studiach?”

    Najczęściej wszystkie powyższe techniki są używane łącznie lub się na siebie nakładają. Celem jest zazwyczaj to, by ofiara zwątpiła w sprawność swojego umysłu, dobrą pamięć i zdolność do kojarzenia faktów i podejmowania decyzji. Zawsze chodzi o to, by pozbawić ofiarę zdolności do niezależnej oceny sytuacji. 

    xr:d:dagconi pri:3,j:1853655902493127428,t:24041216

    Czy jesteś ofiarą przemocy emocjonalnej z grupy “gaslighting”?

    Znana amerykańska psychiatrka Robin Stern, opracowała zestaw symptomów charakterystycznych dla osób, które padły ofiarą przemocy emocjonalnej z grupy “gaslighting”:

    ✅  Masz skłonność do wątpienia w siebie, swój potencjał i jakość podejmowanych decyzji. Znajomi i rodzina mówią o Tobie, że jesteś niepewna(y) siebie.

    ✅  Myślisz, że jesteś przewrażliwiony i zbyt wrażliwy.

    ✅  W pracy czujesz się zakłopotany, niepewny swoich umiejętności i masz uczucie „nieprzystawania”, niepasowania do reszty zespołu.

    ✅  Zdecydowanie za często bierzesz odpowiedzialność na siebie i przepraszasz, nawet jeśli obiektywna „wina” nie leży po Twojej stronie.

    ✅  Nie rozumiesz dlaczego pomimo obiektywnie dobrego życia, często czujesz się nieszczęśliwa(y) i niespełniona(y).

    ✅  Często tłumaczysz, usprawiedliwiasz złe zachowanie partnera przed znajomymi i rodziną.

    ✅  Nawet jeśli z czymś się nie zgadzasz lub uważasz za złe lub niewłaściwe, nie masz dość odwagi i pewności siebie, by się przeciwstawić i podzielić się swoją opinią.

    ✅  Kłamiesz, aby uniknąć odpowiedzialności lub nie przyznać się do porażek życiowych.

    ✅  Masz kłopot z podejmowaniem nawet najprostszych decyzji.

    ✅  Marzysz, by być inną osobą – bardziej wyluzowaną, pewną siebie, radosną i szczęśliwą.

    ✅  Czujesz, że jesteś osobą beznadziejną i nikomu niepotrzebną.

    ✅  Myślisz, że w niczym nie jesteś wystarczająco dobra(y).

    ✅  Myślisz o sobie jako o fatalnym pracowniku, żonie, matce/ojcu lub przyjacielu.

      Chyba jedynym sposobem obrony przed manipulacją i przemocą emocjonalną jest jej obnażenie i wiedza o procesach, którym podlegamy. Ta wiedza pozwala działać – mówić o wyrządzanej krzywdzie, którą czujemy, i ewentualnie poszukać profesjonalnej pomocy prawnej i wsparcia psychologicznego. 

      Na podstawie książki: Robin Stern: The Gaslight Effect: How to Spot and Survive the Hidden Manipulation Others Use to Control Your Life.

      Zobacz również:

      czy warto czesto zmieniac prace
      Czy warto często zmieniać pracę?

      Niezależnie od kondycji rynku pracy nie opłaca się bez ważnego powodu zmieniać zatrudnienia. Nawet jeśli dotychczasowe zajęcie nie jest idealne. Kiedy warto zmienić pracę?   Kiedy warto pomyśleć nad zmianą pracy Otrzymałeś ofertę lepszego zatrudnienia To sytuacja idealna, obarczona niewielkim ryzykiem. Ważne jest jednak, aby dotychczasowego pracodawcę poinformować o planach odejścia już po podpisaniu kontraktu w nowym miejscu pracy. Rozpoczynasz własną działalność Jeśli zawsze marzyłaś o własnej firmie i pracy bez szefa? Jeśli udało Ci się odłożyć pieniądze na start. Jeśli masz szczegółowy biznes plan i dokładnie wiesz, co i w jakiej branży chcesz robić – nie czekaj. Im szybciej zaczniesz pracę na własny rachunek, tym szybciej dowiesz się, czy podjęłaś właściwą decyzję. W dotychczasowym miejscu pracy czujesz się źle Jeśli czujesz, że nie spełniasz się w dotychczasowej pracy, nie masz warunków do rozwoju. Jeśli stałaś się ofiarą mobbingu (przeczytaj również wpis o technikach gaslightingu w miejscu pracy) lub kiepskiego zarządzania – to są powody odejścia. Wznawiasz lub rozpoczynasz edukację Jeśli zastanawiasz się nad zmianą zawodu, marzysz o awansie lub chcesz się rozwijać, a brakuje Ci kompetencji i przygotowania – warto rozważyć rozpoczęcie nowych studiów lub kursów zawodowych. W przypadku, jeśli edukacja wymaga całodniowego zaangażowania – to jest to powód do odejścia z pracy. Praca źle wpływa na Twoje zdrowie Jeśli poziom stresu, którego stale doświadczasz w pracy niekorzystnie wpływa na Twoje zdrowie, to jest to jednoznaczny sygnał do zmiany pracy. Jak to rozpoznać? Przyjrzyj się zestawieniu poniżej: Jak stres w pracy wpływa na ciało ☑ przewlekłe bóle głowy ☑ napięcia i bóle mięśni ☑ bóle karku

      jak radzić sobie z lekiem
      Jak radzić sobie z lękiem?

      Agata jest prawniczką. Odnosi sukcesy, pracodawcy doceniają jej solidność i zaangażowanie w pracȩ. Agata jest bardzo inteligentna, ma świetną pamięć, błyskawicznie kojarzy fakty, umie wyciągać poprawne wnioski i podejmować decyzje. Na zewnątrz Agata jest uosobieniem spokoju i opanowania, jednak pod tą pewną siebie fasadą skrywa się tajemnica. Otóż Agata się boi. Lęk towarzyszy jej codziennie od chwili przebudzenia i nie opuszcza w ciągu dnia. Nasila się w nocy. Agata bez ustanku myśli, analizuje swoje decyzje, zastanawia się co zrobi, jeśli wydarzy się „coś”, o czym jeszcze nie wie, a co może zrujnować jej życie. Agata nie wie czym miałoby być to „coś”, a jednak panicznie się go boi. Agata mówi, że najbardziej boi się popełnienia błędu w pracy. Takiego, który będzie kosztował ją karierę. Przed każdym wystąpieniem w sądzie serce bije jej mocno, ma mdłości i zawroty głowy. Pomimo pochwał i odnoszonych sukcesów Agata nie umie się cieszyć. Martwi się o przyszłość, coraz częściej czuje się uwięziona we własnym umyśle i już wie, że pilnie potrzebuje pomocy. Co dolega Agacie? Dokucza jej przewlekły lęk.  Czym są przewlekłe zaburzenia lękowe? Przewlekły lęk to emocja powiązana z napięciem i bezustannym zamartwianiem się, które może prowadzić do objawów fizycznych takich jak: pocenie się, drżenie całego ciała, zawroty głowy, szybkie bicie serca lub podwyższone ciśnienie krwi. Lęk nie jest tym samym co strach, ale często obu terminów używa się zamiennie. W literaturze psychologicznej lęk definiuje się jako: „zorientowaną na przyszłość, długo działającą reakcję, zasadniczo skupioną na zagrożeniu rozproszonym. Natomiast strach jest reakcją zorientowaną

      tabu w pracy
      Czy istnieją tematy rozmów, których nie wolno podejmować w pracy?

      W sieci krąży pewien dowcip: „Rekruter pyta kandydatkę; “Czy ma pani dzieci?”. Po krótkim, pełnym zaskoczenia milczeniu kobieta odpowiada – „Nie wiedziałam, że tę pracę mają wykonywać dzieci!”. Kandydatka fantastycznie poradziła sobie z gafą rekrutera. Nie zmienia to jednak faktu, że są tematy  rozmów, których dla własnego dobra lepiej nie podejmować w pracy. Podejmowanie  w pracy tematów osobistych to bardzo zły pomysł. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że cześć z wymienionych tematów to kwestie bardzo konfliktowe i zazwyczaj niepowiązane z wykonywanym zawodem. Tematy tabu w miejscu zatrudnienia są blisko związane z kulturą organizacyjną, jednak generalnie można przyjąć, że do tematów zakazanych w pracy należą: Rozmowy w pracy na temat religii i wyznania Badania wykazują, że tematy związane z religią i wyznaniem należą do najbardziej konfliktowych. Przyjmuje się, że w pracy nie opowiada się  o niedzielnej mszy, dowcipów o duchownych, ani nie komentuje popularnych świąt i obrządków religijnych.  Zakazane jest również wyraźne manifestowanie religijności i przynależności wyznaniowej. To ostatnie może być karane nawet utratą pracy. W Polskich firmach, panuje względna jednolitość poglądów (większość Polaków to katolicy), ale ze względu na np. coraz bardziej rozszerzającą się grupę ateistów i osób innych wyznań, tematów związanych z religią po prostu warto unikać. Przykład czego unikać – jeśli poza pracą nie znasz dobrze swoich kolegów nie pytaj o spędzanie świąt religijnych. Pytanie tego typu narusza prywatność, a w przypadku nie-katolików wymusza niechciane zwierzenia i konieczność tłumaczenia się. Rozmowy na temat seksu i pożycia intymnego „Specjalistami” w łamaniu tabu seksu w pracy są młodzi mężczyźni, chociaż coraz częściej tego typu wpadki zdarzają się również kobietom. W żadnym przypadku chwalenie się